هیومیک اسید چیست؟
ترکیبات هیومیکی در نتیجه تجزیه مواد آلی مرده در شرایط خاص تشکیل می شوند. در طبیعت این ماد از سنگ لئوناردیت استخراج می شود. مولکول هیومیک اسید دارای چنگاهای آزاد فراوانی بوده و خاصیت کلات کنندگی عناصر غذایی موجود در خاک را دارا می باشد.
موادهیومیکی در واقع طیف وسیعی از ترکیبات آلی- معدنی گوناگون نظیر اسیدهای آمینه، پتیدها، فنول‌ها، آلدئیدها و اسیدهای نوکلئیک در پیوند با انواع کاتیون‌ها می‌باشند که مجموعاً ترکیب بسیار پیچیده و شگفت‌انگیزی را ساخته‌اند که می‌توانند میلیو‌ن‌ها سال در طبیعت دوام بیاورد و اعمال بسیار شگرفی انجام دهد که قابل قیاس با هیچ ترکیب دیگری نیست. تابحال کسی موفق به تجزیه کامل این ترکیب بسیار پیچیده یعنی مواد هیومیکی نشده است اما در بررسی‌های ابتدایی سه بخش عمده در آن قابل تشخیص است:
1- هیومیک اسید که در مواد قلیایی محلول و در آب و اسید نامحلول است.2- فولویک اسید که درآب، قلیا و اسید محلول میباشد.
3- هیومین که در قلیا، اسید و آب نامحلول است.
مولکول هیومیک اسید
* جایگاه هیومیک اسید در دنیا
امروزه استفاده از کودهای شیمیایی به دلیل آثار مخرب و زیانبار آنها بر روی محیط زیست در حال منسوخ شدن است به همین دلیل هیومیک اسید در سراسر جهان مورد توجه خاص قرار گرفته است و در صنعت و کشاورزی کاربردهای متنوع و وسیعی دارد و بر مصرف سالیانه آنها به طور متوسط %25 اضافه می شود.
در کشورهای غربی با وجودیکه میزان ماده آلی در خاک نسبتاً بالاست باز استقبال از این مواد بسیار گسترده و روز افزون است آنها به دلایل زیر علاقمند به استفاده از هیومیک‌ها هستند.
1- سازگاری با محیط زیست و فقدان نگرانی از آلوده شدن آب‌های سطحی و زیرزمینی یعنی خطری برای گیاه و یا محیط زیست ندارد.
2- صرفه‌جویی در حدود 25 تا 70 درصد استفاده از کودهای شیمیایی فسفاته و ازته و کاهش هزینه‌ها.
3- قابلیت استفاده درکشت‌های ارگانیک (هیدروپنیک) و همچنین مقاومت به شوری کم آبی و سرما را در گیاه افزایش می‌دهد.
4- افزایش مقاومت نسبت به بیماری‌ها در نتیجه کاهش مصرف سموم و استفاده از علف کشهای بسیار گران را منسوخ می کند
5-افزایش تولید محصولات کشاورزی به مقدار 30 تا 50 درصد
6- احیای توازن در خاک‌هایی که قبلاً بطور نامناسب کوددهی شده‌اند و از سمیّت کودها و عناصر اضافی موجود در خاک می‌کاهد.
استفاده از هیومیک اسید در تولید محصولات زراعی به دلایل داشتن پتانیسل بالا در استفاده اکولوژیک و قابلیت بالای آن در تنظیم نیتروژن و مقاوم کردن گیاه در برابر آفت ها و نیز افزایش رشد گیاه دارای اهمیت بسیار فراوانی است. استفاده از هیومیک اسید باعث افزایش قابلیت زراعی زمین های روستاها می گردد.
قابلیت باروری خاک از12 تا 70 درصد بالا می رود که دیگر نیازی به استفاده از هورمونهای مضر نخواهد بود و مهمترین مزیت استفاده از هیومیک اسید رسیدن به سطح محصولات بسیار استاندارد و با کیفیت عالی می باشد.تولید بالا در محصولات کشاورزی تنها از طریق استفاده از کودهای شیمیایی امکان پذیر نیست.
علاوه بر این استفاده از این نوع کودها سالیانه در تمام نقاط جهان به دلیل آثار شیمیایی و گاها سمی آنها کاهش نیز می یابد. این در حالی است که مصرف کود ارگانیک مانند هومیران روز به روز بیشتر میگردد
هیومیک اسید با افزایش نفوذپذیری دیواره سلولی و نیز با تسریع در تولید پروتئین‌ها و اسیدهای نوکلئیک در درون سلول و نیز با مکانیسم‌های متعدد دیگری که هنوز کاملاً درک نشده‌اند به رشد و تکثیر هر موجود زنده‌ای کمک می‌کند.
بخصوص تأثیر آن بر رشد میکروارگانیسم‌های مفید موجود در خاک که عمدتاً از قارچها هستند بیشتر است. ممکن است این سؤال برای خواننده پیش بیاید که آیا هیومیک اسید به رشد و تکثیر میکروب‌ها و قارچ‌های بیماریزا هم کمک می‌کند؟ پاسخ منفی است. دلیلش این نیست که هیومیک اسید همانند یک موجود هوشمند، دوست را از دشمن تشخیص می‌دهد، اما به دلیل اینکه هیومیک اسید محصول قارچها و باکتری‌های غیر بیماریزا است با نیازهای فیزیولوژیکی اینگونه موجودات نیز سازگاری بیشتری داشته، نتیجتاً به رشد و تکثیر آنها کمک می‌کند. نتیجه نهایی این کار تنگ شدن میدان فعالیت میکروارگانیسم‌های پاتوژن (بیماریزا) است.
* نقش هیومیک اسید در بهبود ریشه‌زایی گیاهان
تأثیر هیومیک اسید بر رشد ریشه چنان واضح و شگرف است که در مواردی حجم ریشه را تا چند برابر افزایش می‌دهد. چنانکه همه می‌دانیم گیاهی که ریشه‌های وسیعتر و قویتر دارد سالمتر و مقاومتر نیز خواهد بود. تقویت ریشه‌زایی با مکانیسم‌های متعددی مرتبط است. اولاً اصلاح ساختار فیزیکی خاک فضای مناسبتری را برای نفوذ ریشه ایجاد می‌کند. ثانیاً هیومیک اسید با افزایش نفوذپذیری سلول‌های ریشه به جذب بهتر موادغذایی و توسعه بیشتر گیاه کمک می‌نماید. از اینها گذشته ثابت شده است که هیومیک اسید با تولید بیشتر اسیدهای نوکلئیک و اسیدهای آمینه تکثیر سلولی را در کل گیاه و بخصوص در ریشه‌ها افزایش می‌دهد.
* تأثیر هیومیک اسید در جذب بهتر مواد معدنی و بهبود کیفیت محصول
افت کیفیت محصولات کشاورزی واقعیتی است که همه به آن معترفند و آزمون‌های متعدد آن را اثبات کرده است. در اینجا نیز هیومیک اسید با مکانیسم‌های متعددی به جذب بهتر مواد معدنی و بهبود کیفیت محصول کمک می‌کند.
غالب مواد معدنی نظیر اکسیدها، کربنات‌ها و سولفیدها برای گیاه قابل جذب نیستند و سولفات‌ها هم قابلیت جذب محدودی دارند. نقش هیومیک اسید خاک از یک طرف انحلال و جذب عناصر نامحلول از خاک و از طرف دیگر حفظ و نگهداری این عناصر در خود و انتقال آن در زمان مناسب به ریشه گیاه است. به این عمل تبادل کاتیونی نیز گفته می‌شود.
هیومیک اسید با بهبود تولید قند، پروتئین و ویتامین در گیاه و نیز تأثیر مثبتی که بر جنبه‌های مختلف فتوسنتز دارد نیز محتوای غذایی محصولات کشاورزی را افزایش می‌دهد.
هیومیک اسید سبب تقویت دیواره سلولی می‌شود. با این مکانیسم نفوذپذیری محصولات نسبت به قارچ‌های‌فاسد کننده در همه موارد اعم از غلات، میوه‌جات و سبزیجات کمتر شده و خاصیت انبارداری افزایش می‌یابد
*دوام اثرزیادکودهای هیومیکی درخاک
به عکس کودهای شیمیایی که دوام اثر ناچیزی دارند و به شکل‌های مختلف نظیر تجزیه، تبخیر، تصعید، آبشویی و یا تثبیت از دسترس گیاه خارج می‌شوند، هیومیک اسید پایداری بی‌نظیری دارد. تنها میکروارگانیسم‌های مفید خاک می توانند آن را بعنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار دهند و نیز وجود مقادیر بیش از حد نمک‌های محلول در خاک چه از کودهای شیمیایی اضافی و چه آلاینده‌های خاک نظیر نمک (NaCl) می‌تواند هیومیک اسید را اشباع کرده و بطور موقت و یا دائم از کار بیندازد. هیومیک‌ها پیش از اینکه کود باشند اصلاح‌کننده خاک هستند. به این معنا که پلیمرهای هیومیک اسید شبیه یک چسب ارگانیک عمل می‌کنند و ذرات مواد معدنی خاک را به هم می‌چسبانند.
میکروگرانول‌های تشکیل شده نیز با کمک همین چسب به هم پیوند شده گرانول‌های درشت‌تری ایجاد می‌کنند. وقتی این گرانول‌ها در کنار هم قرار بگیرند، همانند گلوله‌هایی که در یک لیوان قرار داده شوند، بین خود فضای خالی ایجاد می‌کنند که به نفوذ بیشتر هوا، آب و ریشه کمک می‌کند، همچنین فضای مناسبی برای موجودات ریز اعم از میکروسکوپی و ماکروسکوپی ایجاد می‌کنند.
* نقش هیومیک اسید در ایجاد توازن در عناصر غذایی خاک
مسأله توازن بحث بسیار مهم و پیچیده‌ای است. دیر زمانی نیست که دانشمندان دریافته‌اند که تنها تأمین عناصر مورد نیاز گیاه برای رشد و سلامت آن کافی نیست، بلکه تأمین متوازن عناصر بسیار مهمتر است.
عدم تعادل در خاک چه مشکلی ایجاد می‌کند؟اولین مشکل در جذب خودنمایی می‌کند. برای نمونه بیش‌بود فسفر می‌تواند مانع جذب آهن، روی، کلسیم و… شود. چرا که فسفر با این عناصر تولید فسفات‌های نامحلول می‌کند.
به همین ترتیب بیش‌بود هر عنصری در خاک برای جذب یک یا چند عنصر دیگر مزاحمت ایجاد می‌کند.خاک نامتوازن، گیاه بیمار و گیاه نامتوازن، حیوان و انسان نامتعادل ایجاد می‌کند. برای بازگشت به تعادل مجدد چاره‌ای جز این نیست که باز از خاک شروع کنیم و در این راه هیومیک‌ها ابزار بسیار کارا و مفیدی هستند.
مصرف اسید هیومیک در خاک های رسی موجب کاهش تثبیت پتاسیم و افزایش جذب پتاسیم گردید.در مطالعه به عمل آمده در فلوریدا امریکامصرف اسید های هیومیک رشد درخت مرکبات تازه کاشته شده را 250 درصد افزایش داد. در همان آزمایش علائم بیماری زوال درختان پیر مرکبات را کاهش داد.
لازم به ذکر است کود هیومیک اسید در تمام محصولات زراعی و باغی بر حسب نیاز توصیه می شود.
جهت استفاده در موارد مختلف و تهیه آن با ما مشورد نمایید .
اثرات اسید های هیومیک روی درختان میوه
اسید هیومیک یکی از اجزاء اصلی مواد هیومیک است که به رنگ قهوه ای تیره می باشد.اسید هیومیک مخلوط متراکم و کمپلکس اسید های الی اروماتیک است. این ترکیب دارای گوگرد , ازت , فسفر با در صد های متفاوت و برخی از فلزات مانند کلسیم , منیزوم , مس و روی و غیره می باشد. اسید هیومیک مخلوط ناهمگون از چند ترکیب است که به طور کلی خواص شیمیایی مشابه دارند و چند وظیفه مختلف در خاک و روی رشد گیاه انجام می دهد. اسید هیومیک از نظر بیو شیمیایی ماده موثره هوموس است.
مصرف اسید هیومیک از طریق ابیاری قطره ای در کنترل تعدادی از بیماری های ریشه اثر بسیار موثر دارد. اسید های هیومیک می توانند اثر مثبت مستقیم روی رشد گیاه از طرق مختلف داشته باشند. گسترش رشد ریشه با مصرف اسید هیومیک, منجر به افزایش راندمان سیستم ریشه می شود . نشان داده شده است که اسید هیومیک سبب افزایش جذب ازت توسط گیاهان می شود , و موجب افزایش راندمان استفاده از ازت خاک می گردد . همچنین می تواند سبب افزایش جذب پتاسیم , کلسیم , منیزیوم و فسفر گردد. ازکلروز و یا زردی در ختان میوه با مصرف اسید هیومیک جلوگیری می شود یا برطرف می گردد , احتمالا” نتیجه قدرت اسید هیومیک در قابل جذب نگه داشتن آهن می باشد.این پدیده می تواند بخصوص در خاک های قلیایی موثر باشد , که به طور طبیعی دچار کمبود آهن می باشند . مصرف اسید هیومیک در خاک موجب بهبود حاصلخیزی خاک , بویژه در ناحیه فعالیت خیلی زیاد ریشه می شود.اسید های هیومیک اثرات مطلوب روی تعادل غذایی بافت گیاه , جذب کود ها , رشد ریشه و اندام هوایی , عملکرد و کیفیت میوه درختان دارند.مصرف اسید های هیومیک در خاک های دارای کمتر از دو درصد ماده الی بسیار موثر می باشد.
در آزمایشی با مصرف اسید هیومیک وزن خشک ریشه درختان مرکبات افزایش یافت . .مصرف کود مایع دارای اسید هیومیک موجب افزایش وزن , عملکرد و مقدار مواد جامد محلول میوه سیب گردید. استفاده از اسید هیومیک با کاهش شدت بیماری ها می توانند سبب کم شدن مصرف قارچکش ها گردد. مصرف اسید هیومیک مانع فعالیت عامل بیماری زا در محیط ریشه درختان میوه در خاک گردید. در ضمن مصرف اسید هیومیک موجب بهبود کیفیت و عملکرد میوه درختان می شود. اسید هیومیک با تشکیل و توسعه مطلوب و بهبود سیستم ریشه , درختان میوه را قادر می سازد از منابع موجود درخاک به شکل بهتر استفاده کنند. عنصر کلیدی در تشکیل ترکیب هیومیک-رس خاک, اصلاح ساختمان خاک را اسان می کند و سبب افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی خاک می گردد .وجود واکنش هایی از نوع اکسین توسط اسید های هیومیک موجب افزایش رشد می شود.اسید های هیومیک با افزایش قابلیت نفوذپذیری غشا های گیاهی موجب بهتر شدن جذب عناصر غذایی می شود.
در مطالعه به عمل آمده در فلوریدا مصرف اسید های هیومیک رشد درخت مرکبات تازه کاشته شده را 250 درصد افزایش داد. در همان آزمایش علائم بیماری زوال درختان پیر مرکبات را کاهش داد. اسید های هیومیک اثر کلاته سازی روی عناصر ریز مغذی خاک دارند و آنها را برای ریشه درختان به صورت قابل جذب نگه می دارند. اسید های هیو میک به مقدار زیاد اثر اکسین یا سیتوکنینن دارد که موجب تحریک رشد و تولید در درختان میوه می شود. یکی از وظایف اسید هیومیک اثر مثبت ان روی افزایش توسعه ریشه می باشد. طبق گزارش محققان, اسید هیومیک نسبت ریشه به اندام هوایی و همچنین تولید ریشه های نازک جانبی درختان زیتون را افزایش داد. مصرف اسید هیومیک در خاک های رسی موجب کاهش تثبیت پتاسیم و افزایش جذب پتاسیم گردید. اسید هیومیک را می توان برای اصلاح خاک جهت بهبود کیفیت و سلامت خاک مورد استفاده قرار داد , که در نهایت سبب بهبود کیفت میوه و تولید ان می شود. از نظر بیولوژیکی رشد گیاه را تحریک می کند , از نظر شیمیایی خواص تثبیت کنندگی خاک را تغییر می دهد , و از نظر فیزیکی موجب اصلاح خاک می گردد. مصرف اسید هیومیک در خاک فعالیت آنزیمی و فتوسنتز را تحریک می کند, موجب افزایش رشد ریشه , تنفس می شود و سبب حفظ میزان تعرق می گردد , نفوذپذیری غشا گیاه را افزایش می دهد ,موجب تقویت جذب عناصر غذایی می گردد , مقادیر ویتامین و پروتئین و عملکرد درختان میوه را افزایش می دهد. اسید هیومیک شرایط فیزیکی خاک را از نظر ساختاری , با افزایش هوادهی خاک , با اصلاح زهکشی خاک و نگهداری رطوبت خاک بهبود می بخشد . از نظر شیمیایی , خواص بافری درخاک را افزایش می دهد , یون های فلزی را در شرایط قلیایی کلاته می کند , کود های معدنی محلول در اب را در نواحی ریشه نگه می دارد و آنها را در هنگام نیاز آزاد می کند.بعلاوه موجب تبدیل تعدادی از عناصر مثل ازت , فسفر , آهن , مس , کلسیم, منیزیوم به اشکال قابل استفاده برای گیاهان می گردد.اسید هیومیک بر رشد گیاه بسته به غلظت مورد استفاده تاثیر می گذارد و به عنوان هورمون عمل می کند , که موجب افزایش رشد می شود.
اسید هیومیک برخواص شکل ظاهری , فیزیولوژیکی و بیو شیمیایی گیاهان مختلف اثر می گذارد و از این طریق موجب افزایش عملکرد و کیفیت میوه می شود.اسید هیومیک به طور مثبت وضع حاصل خیزی خاک را تغییر می دهد و موجب کاهش اثرات خطرناک کود های مصنوعی می گردد. از آن به عنوان مکمل کود های شیمیایی برای بالابردن فواید آنها در درختان میوه استفاده می شود. تحریک زردی یا کلروز در درختان میوه را بابهبود بخشیدن به جذب منیویم وآهن توسط گیاهان , به تاخیر می اندازد. همچنین نیاز گیاهان به کود ها را با تقویت فعالیت ریز موجودات خاک کاهش می دهد. با اصلاح خواص فیزیکی و شیمیایی خاک , موجب افزایش نفوذپذیری خاک و نگهداری اب می گردد. اسید هیومیک می تواند درجه باز بودن روزنه های برگ را برای کم کردن تبخیر اب کاهش دهد ,به طوریکه گیاهان و خاک با نگه داشتن مقدار اب , نسبت به خشکی , سرما مقاوم می شوند.
اسید هیومیک قدرت کاهش و خنثی کردن میزان نمک خاک را به دلیل ترکیب خود دارد. کاربرد برگی اسید هیومیک می تواند از ایجاد کلروز یا زردی با افزایش جذب یون های منیزیوم و اهن جلوگیری نماید. کاربرد برگی اسید هیومیک می تواند فتوسنتز را تقویت نماید , سبب بهبود رشد و نمو به ویژه قبل از افزایش تنش مصرف گردد. تحمل به تنش های زنده و غیر زنده از جمله مقاومت به بیماری ها افزایش می یابد. اسید هیومیک سیستم دفاعی گیاهان را با افزودن انتی اکسیدان طبیعی و اسید فنولیک افزایش می دهد. محصول سویل کمپلکس soil complex تولیدی شرکت ژیک شیمی کاو محتوی 8 درصد ترکیبات هیومیکی می باشد.
