کاشت، داشت و برداشت گندم
گیاه گندم متعلق به خانواده Poaceae و از جنس Tiriticum می باشد. هزاران سال است که گندم، در تأمین غذای بشر نقش حیاتی ایفا می‌کنند. امروزه گندم ۱۵ تا ۱۸ درصد مصرف مواد غذایی مردم جهان را تشکیل می‌دهد و منبع اصلی غذای مردم را در بیشتر کشورها تشکیل می‌دهد. گندم یکی از محصولات استراتژیک منطقه می‌باشد.
مقدار بذر مصرفی
در شرایط معمول کشت گندم از ۶۰ کیلوگرم در زراعت دیم لغایت۲۰۰ کیلوگرم در هکتار در زراعتهای پاییزه آبی متغیر است. در زراعتهای پاییزه گندم آبی نسبت بذر مصرفی به تولید یک به بیست است. میزان بذر کمتر و یا بیشتر از معمول در برخی مواقع و به دلایل متعددی به شرح زیر توسط کشاورزان مورد استفاده قرار می گیرد. از آن جمله: واریته های بذر درشت (اندازه بذر) واریته هائی با پتانسیل (توانائی) پنجه زنی کم، کشت بهاره، کشت دیر (در پائیز یا بهار)، روش دستپاش، اراضی سنگین، درصد جوانه زنی پائین و غیره. خسارت های وارده بر بذر گندم به هنگام داشت، برداشت و پس از برداشت توسط برخی عوامل بیماری زا و آفات (در مزرعه و انبار) باعث افزایش ضایعات بذر گندم می شود. متوسط رطوبت موجود در خاک نیز از عوامل اصلی تعیین کننده میزان بذر مصرفی است. به طوری که در مناطق کم باران میزان متوسط بذر کمتر و در مناطق نیمه مرطوب و مرطوب بذر بیشتری مصرف می شود.
عکس خوشه گندم
سطح زیر کشت
گندم به عنوان مهمترین محصول زراعی و ماده غذایی کشور بطور متوسط ۵/۶ میلیون هکتار از اراضی کشور را بخود اختصاص داده و بالغ بر ۵/۱۰ میلیون تن تولید دارد. عملکرد پائین گندم در ایران در مقایسه با جهان عمدتاً بواسطه سطوح پائین نهاده (بویژه آب) و ضعف مدیریت زراعی است. تکیه بر افزایش عملکرد بعنوان کلیدی ترین راه حل افزایش تولید گندم، توسعه تحقیقات در زمینه های کاهش ضایعات و ساماندهی بذر را بعنوان راهکاری مناسب طلب می نماید.
عملکرد در هکتار:
عملکرد گندم آبی کشور ۳۶۲۹ کیلوگرم و عملکرد گندم دیم کشور ۱۱۸۱ کیلوگرم در هکتار بوده است. بیشترین عملکرد آبی گندم با ۴۸۷۹ کیلوگرم در هکتار متعلق به استان تهران و کمترین آن با ۱۵۸۰ کیلوگرم در هکتار به استان بوشهر تعلق دارد. استانهای گلستان و بوشهر نیز به ترتیب با متوسط تولید ۲۷۵۸ و ۱۹۲ کیلوگرم در هکتار در بین استانهای گندم دیم کار کشور در جایگاه نخست و آخر قرار گرفته اند.
مراحل آبیاری گندم
به طور کلی، در شرایط مزرعه، گندم به ندرت تحت تنش مداوم رطوبت در طول فصل رشد خود واقع می‌شود و دوره‌های تنش معمولاً با دوره‌های مناسب از نظر رطوبت، به طور متناوب حاصل می‌شوند. گندم در مرحله جوانه زنی نسبتاً به شوری حساس است و در خاکهای شور نمی‌تواند بطور کامل جوانه بزند. نیاز گیاه به آب در طول دوره حداکثر رشد رویش آن که همزمان با طویل شدن سریع ساقه‌ها است، به سرعت افزایش می‌یابد. رشد همزمان قسمت‌های مختلف ساقه و پنجه‌های هر گیاه باعث نیاز فراوان به آب و مواد غذایی می‌گردد و با ظهور سنبله‌ها مقدار آن به حداکثر خود می‌رسد. مرحله اول آبیاری ۱ تا ۲ روز بعد از کشت صورت می‌گیرد. مرحله دوم معمولاٌ ۱۵ روز بعد از آبیاری اول می‌باشد و آبیاری تا رسیدن به مرحله دانه بستن ادامه می یابد. در آبیاری زمین باید به بافت خاک هم توجه داشت بدین صورت که در زمین های رسی فاصله آبیاری بیشتر و در زمین های شنی این فاصله کمتر است. آبیاری گندم معمولاٌ در ۵ مرحله صورت می‌گیرد که این مراحل شامل:۱-جوانه زدن تا اتمام پنجه ۲- ساقه ۳-سنبله ۴-گل ۵-دانه بستن
نیازهای تغذیه ای گندم
مهمترین نقش مواد آلی در خاکهای زراعی بهبود وضعیت فیزیکی خاک، آزاد سازی عناصر غذایی متناسب با قابلیت‌های جذب گیاه و نهایتاً به عنوان منبع اصلی غذا و انرژی برای موجودات زنده مفید خاکزی نام برد. کودهای مورد نیاز گندم شامل: کود ازت، پتاس و فسفر می‌باشد. کودهای پایه که در زمان کاشت گندم استفاده می‌شود. کودهای سرک شامل کود ازت که در چند مرحله تا رسیدن محصول به مرحله خوشه کاربرد دارد. میزان مصرف کود اوره در گندم حدوداً ۳۵۰ تا ۴۰۰ کیلو گرم در هکتار توصیه می‌گردد که با توجه به نیاز گندم به ازت در مراحل حساس پنجه زنی، ساقه رفتن و ظهور سنبله مصرف ۱۲۰ کیلوگرم کود اوره در مراحل یاد شده لازم می‌باشد. میزان مصرف کود فسفر و پتاس باید براساس آزمون خاک تعیین شود. حد بحرانی فسفر برای زراعت گندم ۱۵ میلی‌گرم در کیلوگرم خاک می‌باشد. این کود بصورت نواری با استفاده از کود پاش مصرف گردد. کودهای میکرو نیز به صورت سرک مورد استفاده قرار می‌گیرند. با توجه به بررسی‌های انجام شده بهترین میزان کود ازت در مرحله سرک ۴۰۰ کیلوگرم است که تا رسیدن به مرحله خوشه ۳ بار کود سرک استفاده شده که در مرحله پنجه زنی ۱۰۰ کیلوگرم، در مرحله ابتدای ساقه دهی ۱۰۰ کیلوگرم و قبل از خوشه رفتن ۱۵۰ کیلوگرم می‌باشد. البته در منطقه معمولاً ۲ بار از کودسرک استفاده می‌شود. محصولات تولیدی شرکت ژیک شیمی کاو شامل p4 پی 40 به همراه فوکوس آمینو مناسب برای مراحل اولیه رشد گندم می باشد. همچنین محصولات استوک یا پی کی 110 و پتاسه و کا40 مناسب برای مرحله خوشه دهی گندم می باشد.
علف‌های هرز گندم
علف‌های هرز، یکی از عمده‌ترین عوامل کاهش دهنده عملکرد در واحد سطح مزارع می‌باشد. طبق آخرین آمارهای ارائه شده، در صورت عدم کنترل علف‌های هرز، حدود ۲۵% از عملکرد مزارع گندم، کاسته می‌شود. همچنین به دلیل وجود بقایای علف‌های هرز، کیفیت محصول و عملیات برداشت آن دچار مشکل می‌شود. غالب علف‌های هرز شامل: یولاف، پنیرک، خردل وحشی، کنگر ابلقی، پیچک، چچم و قیاق می‌باشند. علف کش‌های مورد استفاده در برای کنترل علف های هرز شامل: تاپیک، گرانستار، آتلانتیس، ایلوکسان و توفوردی می‌باشد که این علف کش‌ها از مرحله ۲ تا ۴ برگی و در مرحله پنجه زنی گیاه مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته استفاده مکرر از این سموم باعث ایجاد نوعی مقاومت در علف‌های هرز شده به همین دلیل به کشاورزان توصیه شد که از سموم جدید استفاده نموده تا مقاومت علف های هرز نیز از بین برود. بهتر است که عملیات مبارزه شیمیایی با علف های هرز گندم در نیمه روز که دمای هوا به ۱۸ درجه و قطرات شبنم روی برگ نیست انجام گیرد.
